Xử lý trực tiếp phức tạp, chưa thích hợp

Theo quy định của Hiến pháp và các quy định pháp luật hiện hành có liên quan, TTCP - cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) sửa đổi thấy rằng, việc xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý có liên quan đến quyền sở hữu tài sản của người kê khai và vợ/chồng, con chưa thành niên của người kê khai.

Do đó, việc áp dụng các biện pháp xử lý trực tiếp đối với tài sản, thu nhập là một vấn đề phức tạp, ảnh hưởng đến quyền công dân, quyền con người đã được ghi nhận trong Hiến pháp. Trường hợp áp dụng cũng cần phải sửa rất nhiều các đạo luật có liên quan mới được Quốc hội thông qua như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự.

“Việc quy định các biện pháp xử lý trực tiếp đối với tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý trong dự thảo Luật PCTN sửa đổi lần này là chưa thích hợp”, Phó Tổng TTCP Nguyễn Văn Thanh cho hay.

Còn phương án xử phạt vi phạm hành chính bằng hình thức phạt tiền thì chưa thể hiện được thái độ của Nhà nước đối với tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý mà hướng tới xử phạt hành vi vi phạm của người kê khai trên cơ sở coi đây là hành vi vi phạm nghĩa vụ cán bộ, công chức.

Chưa kể, nếu theo phương án sẽ mâu thuẫn với các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính về thẩm quyền, mức phạt, căn cứ xử phạt; vi phạm nguyên tắc không xử lý 2 lần đối với cùng một hành vi (xử lý kỷ luật và xử phạt vi phạm hành chính)…

Xuất phát từ phân tích trên, Chính phủ đề xuất phương án xử lý thông qua việc truy thu thuế thu nhập cá nhân đối với tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý và coi đây như là khoản thu nhập vãng lai phát sinh mà người kê khai hoặc vợ/chồng, con chưa thành niên của người kê khai phải nộp theo quy định.

“Phương án này nhằm thể hiện thái độ rõ ràng của Nhà nước đối với các khoản thu nhập, tài sản không có nguồn gốc rõ ràng, hợp pháp”, Phó Tổng Thanh tra nhấn mạnh.

Áp mức thuế suất “đặc biệt”

TTCP cho hay, áp dụng tương tự pháp luật về thuế thu nhập cá nhân hiện hành thì mức thuế suất áp dụng để truy thu thuế có thể ở mức 45% giá trị tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, không được giải trình một cách hợp lý tại thời điểm xác minh. Đây được coi là một mức thuế suất “đặc biệt” thuộc biểu thuế toàn phần (Điều 23 Luật Thuế thu nhập cá nhân).

Mức thuế suất này cũng tương đương với mức thuế suất trung bình là 15% (trong biểu thuế lũy tiến từng phần, dao động từ 5% đến 35%) và tiền phạt từ 1 đến 3 lần (được lấy trung bình là 2 lần) số tiền thuế trốn theo quy định.

Cùng với đó, dự thảo luật cũng bổ sung quy định việc truy thu thuế nêu trên không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản đối với người kê khai nếu như các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự khác chứng minh được tài sản kê khai không trung thực, tài sản tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý có được hoặc có nguồn gốc từ hành vi phạm tội.

Theo ông Nguyễn Văn Thanh, quy định này tránh cách hiểu rằng phương án trên vô hình chung đã hợp pháp hóa 55% số tiền còn lại hoặc trái với quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền. Việc thu thuế này chỉ được áp dụng khi đã được xác minh, kết luận.  

Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng thấy rằng, quy định phương án này là phù hợp. Bởi lẽ, tài sản, thu nhập đó đã không được người kê khai giải trình một cách hợp lý, không giải trình được là hợp pháp là của cải để dành theo Điều 32 Hiến pháp và không thuộc các trường hợp được xác lập quyền sở hữu theo Điều 221 Bộ Luật Dân sự.

Tuy nhiên, đây là vấn đề phức tạp. Thể hiện sự thận trọng trong xử lý, Ban soạn thảo đã đề xuất Chính phủ trình thêm phương án xử phạt vi phạm hành chính để xin ý kiến Quốc hội.

Cụ thể, trường hợp qua xác minh, kết luận tài sản, thu nhập thực tế của người có nghĩa vụ kê khai lớn hơn tài sản, thu nhập đã kê khai hoặc có tài sản thu nhập tăng thêm và người kê khai không giải trình được một cách hợp lý thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tương đương với 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm.