Diễn biến phức tạp

Tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương, một số đoàn khiếu kiện đông người đến Trụ sở mang theo băng rôn, hô khẩu hiệu và có thái độ quá khích, lăng mạ lực lượng bảo vệ. Một số công dân khiếu kiện đơn lẻ đeo bám nhiều ngày tại khu vực trước Trụ sở, có hành vi quá khích, vi phạm pháp luật, thậm chí có trường hợp gọi điện, nhắn tin đe dọa công chức Ban Tiếp công dân Trung ương, làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự tại Trụ sở. Ban Tiếp công dân Trung ương đã chủ động phối hợp với lực lượng chức năng tuyên truyền, vận động công dân chấp hành pháp luật, trở về địa phương, nhưng một số công dân vẫn cố tình đeo bám.

Đặc biệt, tình trạng công dân khiếu kiện tụ tập đông người kéo đến nhà riêng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Trụ sở các cơ quan Trung ương có xu hướng gia tăng. Trong đó, một số đoàn đông người và công dân khiếu kiện chây ỳ mang theo băng rôn, khẩu hiệu và có hành vi manh động.

Toàn cảnh Hội nghị về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Tại các địa phương, tình hình KNTC của công dân vẫn còn diễn biến phức tạp. Có những vụ việc đã được giải quyết nhưng công dân không đồng ý, tiếp tục khiếu nại với thái độ bức xúc, gay gắt. Một số trường hợp công dân quá khích, có biểu hiện cực đoan, manh động, lăng mạ, đe dọa hành hung cán bộ, căng khẩu hiệu, biểu ngữ, tuần hành trên đường phố, đến Trụ sở các cơ quan, nhà riêng các đồng chí lãnh đạo địa phương.

Các vụ việc KNTC phức tạp chủ yếu liên quan đến vấn đề bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, xây dựng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu đô thị, khu dân cư, khu du lịch, dịch vụ; khiếu nại việc chuyển đổi chợ truyền thống thành trung tâm thương mại; khiếu nại tranh chấp đất đai giữa người dân với các doanh nghiệp, nông - lâm trường được giao sử dụng đất trồng cao su, trồng rừng, cây nguyên liệu, tranh chấp đất đai giữa người dân địa phương với người dân di cư tự do tại Tây Nguyên…

Bên cạnh đó, các thế lực thù địch và phần tử cơ hội chính trị vẫn tiếp tục lợi dụng tình hình KNTC đang phức tạp để kích động, lôi kéo công dân có hành vi gây rối, chống phá chế độ, làm ảnh hưởng đến uy tín quốc gia và giảm sút niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

KNTC do chính sách pháp luật còn bất cập

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình hình KNTC phức tạp hiện nay, một trong những nguyên nhân đó là do cơ chế, chính sách pháp luật của chúng ta còn bất cập, chưa phù hợp, nhất là trong lĩnh vực quản lýđất đai.

Ví dụ như quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đã có nhiều thay đổi theo hướng ngày càng có lợi cho người dân, tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết được các trường hợp mới, nhưng lại phát sinh các trường hợp bị thu hồi từ những năm trước so bì dẫn đến phát sinh KNTC. Nhiều trường hợp thu hồi đất của dân để giao cho doanh nghiệp đầu tư, thực hiện các dự án có mục đích thương mại, do có sự chênh lệch địa tô nên mặc dù vụ việc đã được giải quyết theo pháp luật nhưng công dân không nhất trí, tiếp tục KNTC kéo dài với thái độ gay gắt, bức xúc. Một số vụ việc khiếu nại về nhà đất do lịch sử để lại, công dân vẫn khiếu nại kéo dài, trong khi chính sách đã thay đổi không còn phù hợp hoặc không có hồi tố, cơ quan nhà nước gặp khó khăn khi áp dụng pháp luật để giải quyết dứt điểm.

Cùng với đó, công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế, một số công chức thiếu trách nhiệm khi thi hành nhiệm vụ, khi làm việc, tiếp xúc, giải quyết công việc với công dân, thậm chí có trường hợp gây phiền hà, sách nhiễu, vụ lợi cá nhân, hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, dẫn đến việc công dân bức xúc, phát sinh KNTC.

Quá trình quản lý đất đai của dân không đúng thủ tục pháp luật quy định, không tạo sự đồng thuận với người dân trước khi thu hồi đất; phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất chưa thỏa đáng, thiếu công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng; một số dự án thực hiện chậm, trong khi giá đất ngày càng tăng, có dự án sau khi thu hồi nhưng không sử dụng, để đất đai hoang hóa, lãng phí nên công dân khiếu nại bức xúc. Việc rà soát, sắp xếp lại các công ty nông, lâm nghiệp còn chậm, hạn chế, chưa phát huy được nguồn lực đất đai; tình trạng cho thuê, giao khoán đất còn nhiều bất cập, một số nông lâm trường được giao đất nhưng không quản lý được hoặc không trực tiếp sản xuất để công dân lấn chiếm xâm canh, làm nhà ở hoặc cho thuê dẫn đến phát sinh tranh chấp, có nơi trở thành xung đột, điểm nóng.

Mặc dù công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC đã có tiến bộ từ khi Luật Tiếp công dân có hiệu lực thi hành, tuy nhiên vẫn còn những tồn tại, hạn chế nhất định. Ở một số nơi, thủ trưởng cơ quan hành chính chưa thực hiện nghiêm theo quy định của pháp luật. Còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong việc tiếp công dân, đối thoại với dân, xem xét, giải quyết KNTC. Một số vụ việc liên quan đến quyền và lợi ích chính đáng của người dân được giải quyết chậm (hoặc không giải quyết) để công dân chờ đợi lâu dẫn đến tình trạng KNTC nhiều lần, thậm chí có những vụ việc giải quyết không đúng chính sách, pháp luật, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Một số tình huống công dân KNTC phức tạp, chính quyền địa phương xử lý còn bị động, để công dân kéo lên Trung ương, khi vận động được công dân trở về địa phương thì không tích cực giải quyết, dẫn đến vụ việc kéo dài, người dân mất niềm tin vào chính quyền địa phương.

Ngoài ra, hiệu quả của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC còn thấp. Nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của công dân còn hạn chế. Có những vụ việc công dân thiếu ý thức tuân thủ pháp luật, không tôn trọng chính quyền địa phương nên đã lợi dụng, xúi giục công dân khác đi KNTC đông người hoặc có hành vi chống đối quyết liệt làm cho vụ việc thêm phức tạp.

Cần nhiều giải pháp cụ thể, đồng bộ và quyết liệt hơn

Thời gian qua, các Bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ của mình đã tổ chức hoặc chỉ đạo Thanh tra Bộ kiểm tra, rà soát và giải quyết rất nhiều vụ việc phức tạp, quan tâm tháo gỡ vướng mắc cho các địa phương trong giải quyết KNTC phức tạp liên quan đến quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực được giao. Tuy nhiên, trước thực trạng tình hình khiếu nại, tố cáo ngày càng phức tạp, tại Hội nghị về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu các bộ, ngành chức năng cần phối hợp chặt chẽ hơn với Thanh tra Chính phủ trong việc thống nhất nội dung và phương án giải quyết các vụ việc,kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Thủ tướng cũng yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần thành lập Tổ công tác giải quyết KNTC phức tạp trên địa bàn do 01 Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Tổ trưởng giúp Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo. Không chỉ có vậy, UBND các tỉnh, thành phố cũng cần tăng cường công tác quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội tại địa phương, đặc biệt là trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, đầu tư xây dựng, tài chính ngân sách.Trong thực hiện các dự án đầu tư xây dựng, thu hồi đất của dân, bồi thường, giải phóng mặt bằng phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục, chú trọng thực hiện việc công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng, bảo đảm giải quyết đầy đủ, phù hợp các quyền và lợi ích chính đáng của công dân; không để công dân thiệt thòi dẫn đến bức xúc, phát sinh KNTC.Chỉ đạo các cơ quan chức năng nắm chắc tình hình KNTC trên địa bàn, có kế hoạch tổ chức tiếp công dân, giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc mới phát sinh ngay từ cơ sở (phấn đấu đạt tỷ lệ trên 85%), khắc phục tình trạng đùn đẩy, né tránh, thiếu trách nhiệm trong công tác giải quyết KNTC; tổ chức thực hiện nghiêm túc, triệt để các quyết định, kết luận giải quyết KNTC đã có hiệu lực pháp luật và những vụ việc Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, cơ quan Trung ương đã có ý kiến chỉ đạo xem xét, giải quyết. 

Cũng theo chỉ đạo của Thủ tướng, các cấp, các ngành cần tăng cường thanh tra trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC, nhất là những lĩnh vực, địa bàn phát sinh nhiều vụ việc đông người, phức tạp; gắn với kiểm tra kết quả thực hiện các quyết định giải quyết khiếu nại, quyết định xử lý về tố cáo và các văn bản chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ và các Bộ, ngành; kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý nghiêm đối với các trường hợp vi phạm pháp luật, thiếu trách nhiệm trong tiếp công dân, giải quyết KNTC.

Tin rằng, việc triển khai có hiệu quả các giải pháp nêu trên của các ngành, các cấp từ Trung ương đến địa phương sẽ góp phần tạo chuyển biến tích cực trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ "Mọi khiếu nại, tố cáo phải được giải quyết kịp thời ngay từ cơ sở, giải quyết đúng quy định, giải quyết hợp lý, hợp tình để không tạo thành điểm nóng"./.