Công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và giám sát thực hiện. Thời gian qua, Đảng đã ban hành một số văn bản nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, của cấp ủy đối với công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, trong đó bao gồm một số văn bản quan trọng sau đây: Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 26 tháng 5 năm 2014 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.

Chỉ thị nêu rõ những hạn chế, nguyên nhân hạn chế trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và đề ra một số giải pháp nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác này. Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18 tháng 02 năm 2019 Bộ Chính trị về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với người dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân. Theo đó, người đứng đầu cấp ủy phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện nghiêm việc tiếp dân, đối thoại và xử lý, giải quyết những phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của dân theo quy định của Ðảng và pháp luật của Nhà nước.

Với tinh thần chỉ đạo sát sao, quyết liệt của Ban chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị, công tác tiếp dân của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy các cấp những năm gần đây đã có những chuyển biến nhưng tình hình khiếu kiện của công dân vượt cấp lên trung ương vẫn diễn biến phức tạp. Một số đoàn công dân khiếu kiện đông người có sự tổ chức chặt chẽ, thái độ bức xúc, manh động nhằm gây sức ép đối với cả hệ thống chính trị. Thực tiễn thực hiện trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã bộc lộ những hạn chế nhất định, đòi hỏi phải có giải pháp tổ chức thực hiện có hiệu quả, trong đó chú trọng một số giải pháp sau đây:

Ảnh minh họa

 Thứ nhất, cấp ủy phải chỉ đạo, quán triệt đầy đủ việc thực hiện nghiêm túc các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và nhà nước về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo:

Trước hết, người đứng đầu cấp ủy cần nhận thức rõ ràng, cụ thể hơn nữa trách nhiệm của mình, nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Làm tốt công tác này là bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước; củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước; góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Vì thế, các cấp ủy có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; phải xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, đồng thời chỉ đạo việc khắc phục kịp thời sơ hở, bất cập trong chính sách, pháp luật và công tác quản lý nhà nước để hạn chế tình trạng bức xúc, khiếu kiện của người dân.

Ngay khi các văn bản của Đảng, Nhà nước liên quan đến công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo được ban hành, người đứng đầu cấp ủy cần nhanh chóng quán triệt việc thực hiện tới toàn thể cán bộ, đảng viên có trách nhiệm trong công tác này để kịp thời thi hành các quy định mới, đảm bảo khắc phục những tồn tại, hạn chế trước đây trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Trách nhiệm chính trong việc thực hiện giải pháp này thuộc về người đứng đầu cấp ủy các cấp. Hình thức quán triệt có thể thực hiện thông qua các cuộc họp, sinh hoạt đảng định kỳ hoặc họp đột xuất để triển khai kịp thời.

 Thứ hai, cấp ủy của từng cơ quan, địa phương cần ban hành và thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, quy chế hoặc chương trình hành động nhằm tạo ra ràng buộc cao hơn đối với trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo:

Tùy vào hệ thống tổ chức và đặc thù của từng cơ quan, cấp chính quyền và căn cứ vào quy định của cấp trên mà cấp ủy của từng cơ quan, địa phương ban hành và triển khai thực hiện một số văn bản phù hợp để nâng cao vai trò của cấp ủy đối với công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đơn cử như Chỉ thị về tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân; Chương trình hành động của cấp ủy về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; Chỉ thị tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng đối với công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong ngành, lĩnh vực hoặc địa bàn; Quy chế quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của người dân…

Trong các văn bản này, cần yêu cầu người đứng đầu cấp ủy phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện nghiêm công tác tiếp dân, giải quyết kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của người dân, coi đây là công việc thường xuyên, quan trọng, là tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu cấp ủy và cơ quan, đơn vị. Các văn bản cần nêu rõ trách nhiệm của Bí thư cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Các văn bản cần yêu cầu cấp ủy Đảng duy trì thường xuyên lịch tiếp công dân, đối thoại trực tiếp giữa người đứng cấp ủy, chính quyền với công dân để chủ động nắm bắt, giải quyết kịp thời các kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân ngay từ cơ sở.

 Thứ ba, cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy cần chỉ đạo và kiểm tra, giám sát thường xuyên công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kịp thời chỉ đạo các tình huống phát sinh để hạn chế vụ việc phức tạp, kéo dài:

Cấp ủy cần phải giám sát việc tuân thủ nguyên tắc công khai, dân chủ, kịp thời, bảo đảm khách quan, bình đẳng, không phân biệt đối xử… trong công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; giám sát việc bố trí địa điểm tiếp công dân theo quy định của Luật Tiếp công dân như bố trí địa điểm tiếp công dân tại vị trí thuận lợi, bảo đảm các điều kiện vật chất cần thiết để công dân đến trình bày khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh được thuận lợi, dễ dàng.

Cấp ủy cần căn cứ vào hiệu quả công tác tiếp công dân, kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân định kỳ, cũng như đột xuất của người đứng đầu cơ quan hành chính, coi đây là một trong những tiêu chí bổ nhiệm lại hoặc tiêu chí đánh giá, thi đua, khen thưởng đối với người đứng đầu. Ngoài ra, cấp ủy cần chỉ đạo và giám sát thường xuyên công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và chỉ đạo xử lý nghiêm, đúng pháp luật những cơ quan, đơn vị, cá nhân có vi phạm trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và những người lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để gây khó khăn, xâm phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Công tác theo dõi, giám sát tiến độ giải quyết đơn thư kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân phải được cấp ủy quan tâm thực hiện. Tất cả các vụ việc do người dân kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo được theo dõi chặt chẽ từ khâu tiếp nhận đến tiến độ và chất lượng giải quyết; quy trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm đối với người đứng đầu cấp ủy nếu để vụ việc khiếu nại, tố cáo của công dân tồn đọng, kéo dài. Qua quá trình theo dõi, giám sát, cần chỉ đạo việc giải quyết kịp thời các tình huống phức tạp phát sinh trong thực tế để tránh việc trở thành các vụ việc kéo dài, gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Các cấp ủy Đảng, Ủy ban kiểm tra các cấp thường xuyên quan tâm đến công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, thành lập các Đoàn kiểm tra đối với các cơ quan, địa phương về lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.

Cấp ủy cần chỉ đạo việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Triển khai hệ thống cơ sở dữ liệu về tiếp dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ trung ương tới địa phương là cơ sở hữu ích để tăng chất lượng giải quyết khiếu nại, tố cáo. Để đẩy nhanh tiến độ này, người đứng đầu cấp ủy cần chỉ đạo trực tiếp.

Thứ tư, cấp ủy trực tiếp, chủ động vào cuộc trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, không “khoán trắng” cho chính quyền, người đứng đầu cấp ủy phải trực tiếp chịu trách nhiệm về tình hình khiếu nại, tố cáo và công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phạm vi địa bàn, lĩnh vực phụ trách

Trước hết, cấp ủy cần trực tiếp đối thoại với người dân, các cơ quan phải duy trì đều đặn lịch tiếp công dân của người đứng đầu cấp ủy để tiếp nhận, nắm bắt kịp thời những ý kiến phản ánh, kiến nghị của người dân, chủ động đối thoại, vận động, thuyết phục công dân để giải quyết, tháo gỡ triệt để khiếu kiện, bức xúc của nhân dân, chỉ đạo bộ phận chuyên môn giải quyết dứt điểm khiếu nại, tố cáo của công dân theo đúng quy định, nhất là các vụ việc liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, quản lý tài nguyên môi trường... Cấp ủy cần cương quyết, có biện pháp chỉ đạo giải quyết kịp thời, không để các vụ việc phát sinh thành “điểm nóng” gây phức tạp về an ninh, trật tự. Muốn vậy, cấp ủy cần phải xây dựng quy chế, đưa ra yêu cầu cụ thể về tần suất, thời gian tiếp công dân và niêm yết lịch tiếp công dân của người đứng đầu, thường trực cấp ủy, chủ động phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan chuẩn bị các điều kiện cần thiết phục vụ tiếp dân theo quy định.

Đối với những vụ việc khiếu nại, tố cáo có nội dung phức tạp, cấp ủy trực tiếp xuống cơ sở nắm bắt, chỉ đạo, giải quyết theo đúng trình tự, thủ tục. Khi phát sinh khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, người đứng đầu cấp ủy phải trực tiếp chỉ đạo làm rõ nội dung, nguyên nhân, xem xét toàn diện các khía cạnh pháp lý và thực tiễn; tổ chức đối thoại với người khiếu kiện để giải quyết sát thực tế sự việc, thấu tình, đạt lý; chỉ đạo xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, cá nhân trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và tổ chức, cá nhân lợi dụng dân chủ, quyền khiếu nại, tố cáo để cố ý vi phạm pháp luật.

Người đứng đầu cấp ủy phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và phân công trách nhiệm cho các đồng chí ủy viên theo dõi, chỉ đạo công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn được phân công, gắn với cải cách hành chính. Cấp ủy phải thường xuyên bám sát công tác quản lý của chính quyền, giao nhiệm vụ cụ thể với từng đơn vị chức năng, đặc biệt là ở cấp ủy ở chính quyền cơ sở, trực tiếp nghe báo cáo và có chỉ đạo kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án, các chính sách, quy định mới, giám sát chính quyền giải quyết kịp thời, thỏa đáng khiếu nại, tố cáo của người dân, tổ chức gặp gỡ, đối thoại trực tiếp, không để xảy ra khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài. Cấp ủy phải coi đó là nhiệm vụ ưu tiên để thể hiện rõ vai trò của mình, chỉ đạo hoàn thiện quy trình xử lý thông tin khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị một cách thuận tiện, ứng dụng phần mềm quản lý việc tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cấp ủy có thể phân công các ủy viên phụ trách địa bàn, lĩnh vực chịu trách nhiệm theo dõi, giám sát hoặc chỉ đạo việc phối hợp giữa các đơn vị, địa phương với các cơ quan chuyên môn để xử lý khiếu nại, tố cáo của công dân kịp thời.

Ở cấp tỉnh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy có thể giao Ban Nội chính Tỉnh ủy thực hiện nhiệm vụ tiếp dân, tham mưu xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tại cơ quan Tỉnh ủy; chủ trì, phối hợp với Văn phòng Tỉnh ủy và một số cơ quan chức năng chuẩn bị, tham mưu, phục vụ Bí thư Tỉnh ủy tiếp dân định kỳ hàng tháng tại Trụ sở tiếp công dân của tỉnh; chủ trì tiếp nhận, xử lý thông tin, phân loại vụ việc, hướng dẫn tổ chức, cá nhân đăng ký; chuẩn bị nội dung, tài liệu, báo cáo, tham mưu cho Bí thư Tỉnh ủy tiếp dân, đối thoại với dân. Văn phòng Tỉnh ủy ban hành các thông báo kết luận và ý kiến chỉ đạo của Bí thư Tỉnh ủy giao cơ quan, tổ chức có thẩm quyền rà soát, xem xét giải quyết đối với từng vụ việc và giao Ban Nội chính Tỉnh ủy theo dõi, đôn đốc, tổng hợp báo cáo kết quả giải quyết.

Ở cấp ủy cấp huyện, cấp xã có thể phân công nhiệm vụ cho Văn phòng cấp ủy, công chức Văn phòng Uỷ ban nhân dân hoặc cán bộ tư pháp - hộ tịch chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng trong việc tiếp nhận, xử lý thông tin, báo cáo, theo dõi, đôn đốc, tổng hợp, tham mưu cho người đứng đầu cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo công tác tiếp dân và đối thoại trực tiếp với người dân, xử lý những phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân.

 Thứ năm, thực hiện các hình thức bồi dưỡng, đánh giá và xử lý trách nhiệm, kỷ luật đảng đối với người đứng đầu cấp ủy, cấp ủy trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo:

Trước hết, không chỉ đội ngũ làm công tác tiếp dân, thanh tra thường xuyên được bồi dưỡng nghiệp vụ, cấp ủy cần phải tổ chức tập huấn công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo cho bí thư cấp ủy, ủy viên về kỹ năng tiếp công dân, xử lý đơn thư, kỹ năng vận động, thuyết phục người dân, xử lý tình huống đối với các vụ việc phức tạp, đông người.

Bên cạnh đó, cần xây dựng các tiêu chí cụ thể nhằm đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên trong hoạt động tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Để nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, cấp ủy trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cần phải coi hiệu quả công tác tiếp công dân và kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo là căn cứ, tiêu chí bổ nhiệm lại/đánh giá, xếp loại/thi đua khen thưởng của cá nhân người đứng đầu cũng như của đơn vị. Việc thực hiện đánh giá theo các tiêu chí này giúp cấp ủy nghiêm túc hơn trong việc thực hiện trách nhiệm của mình.

Ngoài ra, cần có hình thức xử lý nghiêm đối với người đứng đầu cấp ủy nếu để xảy ra tình trạng có nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo tồn đọng, kéo dài. Biện pháp này giúp nâng cao ý thức của người đứng đầu cấp ủy trong việc chỉ đạo và giám sát việc thực hiện công tác này một cách hiệu quả. Muốn vậy, Ủy ban kiểm tra Đảng các cấp cần thường xuyên kiểm tra trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý trách nhiệm đối với cá nhân vi phạm.

 Thứ sáu, cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm trực tiếp tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cần thường xuyên báo cáo, chủ động đề xuất, xin ý kiến chỉ đạo kịp thời từ cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy:

Trên cơ sở tiếp nhận phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của tổ chức, cá nhân, các  cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ cần chủ động nghiêm cứu, phối hợp với các cơ quan có liên quan phân loại, đánh giá vụ việc; chuẩn bị hồ sơ, tài liệu; mời đại diện các cơ quan có liên quan và đại diện lãnh đạo cấp ủy, chính quyền nơi có vụ việc tham gia tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân cùng người đứng đầu cấp ủy; đồng thời, dự báo các tình huống, chuẩn bị phương án để buổi tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân đạt kết quả tốt.

Các đơn vị, cá nhân có thẩm quyền cần chủ động đề xuất, xây dựng và trình người đứng đầu cấp ủy quyết định lịch tiếp công dân (trong đó nêu rõ thời gian, địa điểm, dự kiến nội dung và thành phần tham dự), phải thường xuyên rà soát, nắm rõ, chuẩn bị hồ sơ, tài liệu các vụ việc, đặc biệt là những vụ việc bức xúc, nổi cộm, phức tạp, kéo dài, đông người, để kịp thời tham mưu, đề xuất với người đứng đầu cấp ủy các phương án giải quyết thấu tình, đạt lý. Việc nghiên cứu đề xuất cần quán triệt đầy đủ chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước là giải quyết dứt điểm vụ việc trên cơ sở bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của công dân.

Đối với các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài, nổi cộm, các cơ quan chức năng tiến hành rà soát, làm rõ nguyên nhân khiếu kiện, các biện pháp đã giải quyết của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền để tham mưu người đứng đầu cấp ủy tiếp dân, đối thoại với dân; ưu tiên giải quyết các vụ việc đông người, phức tạp để đảm bảo an ninh, trật tự. Đối với những tình huống phát sinh, cần chủ động đề xuất, xin ý kiến chỉ đạo kịp thời của cấp ủy để có phương án giải quyết nhanh chóng, dứt điểm, tránh làm phức tạp thêm tình hình, hình thành “điểm nóng” về khiếu nại, tố cáo. Khi phát sinh những nội dung có nhiều người cùng khiếu nại, chính quyền cần xin ý kiến chỉ đạo và phối hợp với cấp ủy để đối thoại với công dân, cấp ủy phải kiểm tra, đôn đốc việc giải quyết nhằm sớm ổn định tình hình an ninh, chính trị, trật tự xã hội tại cơ sở.

ThS. Phạm Thị Thu Hiền

Phó Viện trưởng Viện CLKHTT